In het boek De Zwarte Zwaan geeft de auteur een aantal aanbevelingen om als maatschappij meer robuust te worden tegen zwarte zwanen: onvoorspelbare gebeurtenissen met heel grote impact. Denk hierbij aan de economische instorting in 2009 en de Corona pandemie.
Houd het klein en beheersbaar
Stelregel: Wat breekbaar is dient in een vroeg stadium te breken wanneer het nog klein is. Alles wat niet goed is, laat je klein en ook kapot gaan. Dan hoef je het niet te redden als maatschappij.
Liever veel kleine banken dan een paar grote. Liever kleine woningbouwstichtingen dan hele grote met vreemde financiële constructies zoals Vestia deed.
Laat individu opdraaien en niet de samenleving
Het mag niet zo zijn dat de samenleven opdraait voor de verliezen en de individuen de winst opstrijken. Voorbeelden zijn hedgefunds en banken met grote bonussen en groot risico. Als het dan mis gaat dan moet de maatschappij opeens voor de kosten opdraaien. Zie ook het voorbeeld van Vestia; een financiële man krijgt daar extreem hoog salaris, neemt enorme risico’s met financiële instrumenten die niks te maken hebben met het hoofddoel van Vestia (woningbouwstichting) en de maatschappij moet voor de kosten opdraaien van de mislukking.
Stop roulatie van slechte topbestuurders
Mensen die geblinddoekt een bus hebben bestuurd en total loss gereden hebben mogen nooit meer een nieuwe bus krijgen. En toch gebeurt het helaas vaak dat iemand die een organisatie met veel risico finaal de mislukking in heeft gebracht vrolijk doorgaat met ergens anders een andere topfunctie. Stop de roulatie.
Stop met prestatiebonussen
Laat een kerncentrale niet managen door iemand met een prestatiebonus. Hoe vind je het om in een straal van 100 kilometer te wonen van een kerncentrale die gemanaged wordt door een team met prestatiebonussen? Dus dat ze financieel voordeel hebben als ze meer ‘winst’ maken? Waarschijnlijk gaan ze die ‘winst’ maken door te bezuinigen op redundantie, veiligheid en onderhoud. Dat is nu net wat je niet wilt bij een kerncentrale. Bij bijna alle incident met kerncentrales ging het daar ergens mis.
Wat geldt voor een kerncentrale geldt ook voor heel veel andere bedrijven en organisaties. Prestatiebonussen werken vaak contraproductief. Alleen lange termijn prestatiebonussen (voorbeeld Amazon beleid hierop) kunnen echt werken.
Eenvoud in plaats van complexiteit
Bied met eenvoud tegengewicht aan complexiteit. Een goed voorbeeld hiervan is het afschaffen geweest van allerlei hypotheekproducten. Dit waren vaak complexe producten met spaarpotjes, beleggingen en allemaal complexe fiscale regels. Als alles goed ging niet veel aan de hand, maar als je sneller wilde aflossen, je baan kwijt raakte, langdurig ziek werd, scheiding kreeg, dan was het allemaal heel ingewikkeld. Nu is dat allemaal verboden en blijven de 2 simpele vormen over: lineair en annuïtair aflossen. Mocht je sneller willen aflossen: makkelijk. Ook de andere situaties zijn overzichtelijker af te handelen. Door het continue aflossen neemt het risico ook continu af.
Pas op met gevaarlijke financiële producten
Geef kinderen geen dynamietstaven, ook al zit er een waarschuwingsetiket op (verbied complexe financiële producten en vooral die van afgeleide producten). Pas op met hefbomen. Hefbomen (leverage) zijn middelen om snel veel winst te maken. Maar ze kunnen ook snel veel verlies en risico opleveren. En ze zijn complex. Voorbeeld zijn de renteswaps die banken als product hebben aangeboden aan ondernemers. Die snapten niet helemaal wat het was, en kwamen er pas later achter dat het risicovolle en dure hefboomproducten waren. Beste is dat soort producten keihard te verbieden. En als een aanbieder geen goede uitleg heeft gegeven, dan is het ook heel goed dat de aanbieder opdraait voor de kosten als het mis gaat. De banken zijn hier ondertussen wel achter gekomen, want het heeft ze honderden miljoenen gekost en een zeer slecht imago opgeleverd. Dat slechte imago is terecht: met heeft dynamiet verkocht als soort speelgoed en gezegd dat het veilig was. En als het mis gaat doen alsof je neus bloedt. Terecht dat de maatschappij de banken hier flink op hun donder heeft gegeven.
Vertrouwen is heilig
Het zou voor een regering niet nodig moeten zijn ‘het vertrouwen te herstellen’. Vertrouwen moet heilig zijn. Het komt te voet en gaat te paard. Een regering moet consequent zijn en nooit het vertrouwen beschamen. Dan hoef je ook geen acties te doen om het vertrouwen te herstellen. Goed voorbeeld is de hele toeslagen affaire. Hier moet de overheid helaas vertrouwen gaan herstellen, terwijl het beter was geweest om de situatie van wantrouwen te voorkomen.
Doe zaken fundamenteel anders
Geef een verslaafde geen drugs als hij last heeft van ontwenningsverschijnselen. In het geval van onze financiën is het vreemd: we proberen onze hoge schuld op te lossen met meer schuld. In plaats van op de fundamentele problemen aan te passen. Na de crisis in 2009 is veel geld bijgedrukt en is er veel schuld gemaakt. Tijdens de Corona periode nog meer geld en nog meer schuld. De vraag is nu: hoe gaat dit mis, wanneer en hoe gaat dit zich uiten? Over 5 tot 10 jaar zullen we het helaas weten.
Amor Fati
Accepteer dat je niet alles in de hand hebt en omarm je lot: Amor Fati. Stop met het wanhopig proberen alles te reguleren en controleren. Dit kan niet. Sterker nog ieder incident leidt vaak tot weer nieuwe maatregelen en regelgeving om proberen in de toekomst een incident te voorkomen. Beter is om meer robuust om te gaan met dit soort incidenten. Kijk wat echt beter zou kunnen, maar accepteer dat je niet alles kunt doen, en acteer op het individuele geval eenmalig, maar niet direct met permanente maatregelen.