Ecomonische groei wordt gezien als een wondermiddel. Dat is het niet meer.
Nut van economische groei
Om een land welvarend te maken is economische groei van belang. Om van derde wereld land richting 2e wereld en naar land met westerse levensstandaard te gaan, dan kun je niet om economische groei heen. Flink hard werken, flink groeien, betekent dat er veel geinvesteerd kan worden in infrastructuur (wegen, water, electriciteit, etc) om de levensstandaard omhoog te krijgen.
Onzin van economische groei
Laten we nu eens kijken naar economische groei in een welvarend land als Nederland. Er wordt hier nog steeds veel te veel belang gehecht aan economische groei.
Laten we beginnen met een paar voorbeelden om de economie te laten groeien:
Voorbeeld 1: om de economie te laten groeien, willen we dat iedereen een extra auto koopt. Als je er al een hebt koop je een tweede. Heb je er als gezin al twee, koop een derde. De economische groei is door die auto aanschaf natuurlijk geweldig. Is het nuttig voor de samenleving? Natuurlijk niet.
Voorbeeld 2: om de economie te laten groeien, gaan we mensen betalen om gaten in de grond te maken en andere mensen om die gaten weer dicht te laten gooien. Omdat iedereen betaalt krijgt is er economische groei. Nuttig? Uiteraard niet! Maar helaas zijn er heel veel bullshit jobs die wel zo werken. Niet zo extreem als in dit voorbeeld. Maar er zijn helaas veel mensen die rapporten schrijven die vervolgens ongelezen in een archiefkast gaan. Gat maken, gat dichtgooien.
Voorbeeld 3: de ramp met de Exxon Valdez was goed voor de economische groei van Alaska. Een grote milieuramp met olie. Het opruimen kostte zoveel geld wat bijgeteld wordt als economische groei. Nuttig? Het opruimen van milieuvervuiling door olie is natuurlijk nuttig. Economische groei? Vreemd.
Voorbeeld 4: om de economie te laten groeien verlagen we de belastingen zodat mensen meer geld uitgeven. Mensen die niet werken krijgen geen verhoging, maar juist verlaging. In dit geval is er zeker economische groei. Dat die ongelijk verdeeld is, dat is weer een ander punt. Daar zorgt economische groei in dit geval niet voor.
Voorbeeld 5: er is veel misdaad en die kost veel om te bestrijden. Hoe meer misdaad, hoe meer werk er nodig is om die te bestrijden. Ook verkopen dan producten en diensten, zoals camera’s en beveiligingsdiensten, veel beter. Dat is goed voor de economische groei. Maar niet voor de maatschappij.
Voorbeeld 6: de economie groeit met 5%. Wauw. Maar de verdeling is dat de top 1% alles krijgt en de overige 99% niets. Met andere woorden, niemand heeft profijt behalve de rijkste groep. Dan is de maatschappij als geheel niet veel er mee opgeschoten, behalve vergroting van de ongelijkheid.
Economische groei als resultante en niet als doel
Het probleem nu is dat economische groei gezien wordt als doel. Een betere manier om naar economische groei te kijken is als resultante. Dit wil zeggen: iedereen doet de dingen die nodig zijn en op het eind kijk je naar economische groei. Of die nu stijgt of daalt is niet belangrijk.
Kijk eens naar de Corona crisis: de economische groei neemt eerst flink af door lockdowns en daarna weer flink toe door weer op te starten. Is dan economische groei een doel? Nee, natuurlijk niet. Het zegt helemaal niks dat het eerst -8% gaat en daarna weer +8%.
Wat is wel van belang?
Zaken die in een welvarend land veel belangrijker zijn dan economische groei:
- Welvaartsverdeling: heeft iedereen het goed? Hoe verdelen we onze overvloed? Denk hierbij aan een basisinkomen voor iedereen.
- Duurzaamheid: hoe laten we het land achter voor onze kinderen, kleinkinderen en overkleinkinderen? Minder consumeren van nutteloze producten is heel duurzaam, maar niet goed voor economische groeit. Op vakantie gaan in eigen land is vaak net zo leuk als in buitenland met vliegtuig. Maar veel duurzamer.
- Welbevinden en gelukkige mensen: het beste land om in te wonen qua geluk is Noorwegen. Nederland is tweede. De USA mag dan wel rijkste land zijn, maar ben je daar gelukkig? Keuze: meer geluk en 0% groei, of minder geluk en 2% economische groei? Ik zou wel weten wat het belangrijkste is.
- Scholing en onderwijs
- …
Andere definitie
Misschien is het beter om terug te gaan naar de oorspronkelijke definitie zoals die door Kuznets is gedaan. In deze definities van de grote van de economie werden alleen de activiteiten meegenomen die een positieve bijdrage hebben aan de maatschappij. Hierbij tellen dan sigaretten, flitshandelaren, wapentuig, woekerpolissen, criminaliteit etc. niet mee in de definitie.
Misschien is een betere definitie een duurzaamheid gebaseerde definitie. Die zou dan duurzame initiatieven wel meenemen, maar destructieve en maatschappelijke ongewenste initiatieven niet. Een groei van die indicator zou dan betekenen dat de maatschappij als geheel beter wordt.
Meer geschiedenis
Wil je meer weten over de geschiedenis van economische groei en bespiegelingen hierover, lees dan het boek Fantoomgroei.